Door Logopedist en Stemtherapeut, Mariëlle Dortmans Misbruik jij je stem wel eens? En ben je daar dan bewust van? Misschien heb je al eens van de termen ‘Vocal Abuse’ en Vocal Misuse’ gehoord. Met Vocal abuse wordt stem-misbruik bedoeld en met vocal misuse het verkeerd gebruiken van de stem. Zowel stemmisbruik als het verkeerd gebruik van de stem, kan voor stemproblemen zorgen. In deze blog kom je daarom meer te weten over deze onderwerpen en kom je te weten waar je op kunt letten om je stem preventief kunt beschermen voor mogelijke problemen.
Voor iedereen is het verschillend in welke mate je verantwoordelijkheid neemt over je stem en het belang daarvan. Hierbij speelt de professionele afhankelijkheid van de stem een grote rol. Wanneer je je stem tijdens je werkzaamheden in het dagelijks leven niet nodig hebt, zal het niet erg zijn als je stem een keer flink hees is, de zogenoemde nonvocal nonprofessionals. Maar personen waarbij het geringste stemprobleem grote gevolgen heeft, zoals bijvoorbeeld acteurs of professionele artiesten/vocalisten, speelt stemverzorging en verantwoord stemgebruik een grote rol. Deze groep mensen worden ook wel de "Elite vocal performers" genoemd. Zij zijn afhankelijk van hun stem om hun beroep uit te kunnen oefenen. Daarnaast zijn er nog twee categorieën waar stemgebruikers ingedeeld kunnen worden. Denk hierbij aan telefonisten, receptionisten en leerkrachten. Zij behoren tot de groep "Professional voice users". Voor hen zullen stemproblemen van grote invloed zijn op hun beroepsmatige werkzaamheden, maar zij kunnen hun beroep eventueel nog wel (beperkt) uitvoeren als het moet. En tot slot hebben we de groep die minder afhankelijk is van de stem, maar waarbij de stem wel gebruikt wordt in het beroep. Dit is de groep "Nonvocal professionals", zoals verkopers, dokters, zakenlui etc. Tot welke groep behoor jij? Groep 1: Elite vocal performers Groep 2: Professional voice users Groep 3: Nonvocal professionals Groep 4: Nonvocal nonprofessionals
Niemand wil langdurig last hebben van bijvoorbeeld een hese stem of pijn in het keelgebied.
Het belang en de mate waarin je voor je stem zorgt is voor iedereen anders, maar ik denk dat niemand langdurig last wil hebben van bijvoorbeeld een hese stem of pijn in het keelgebied. Dit kan namelijk op de lange termijn zorgen voor grote stemproblemen/stemstoornissen. In zekere zin is het voor iedereen dus van belang om wat op de hoogte te zijn over wat wel en niet goed is voor de stem. STEMBELASTBAARHEID Mensen met een grote stembelastbaarheid kunnen mogelijk wat meer aan (zoals bijvoorbeeld langdurig spreken of zingen), dan iemand die een lage stembelastbaarheid. De balans tussen stembelasting en stembelastbaarheid spelen daarom ook altijd een grote rol in het gezond houden van je stem. Stembelasting is de belasting die de stem ondergaat in termen van duur, volume en toonhoogte. Wanneer deze drie aspecten goed in balans zijn met elkaar, dan is er een optimale stembelasting. Maar wanneer je bijvoorbeeld erg lang voor een grote groep mensen moet spreken in een ruimte met veel achtergrondlawaai, dan raken de drie aspecten uit balans en kan het zijn dat je bijvoorbeeld geforceerd gaat spreken en hierdoor last van je stem krijgt. DE VIJANDEN VAN DE STEM! De stem kent vele vijanden. Er zijn veel factoren en activiteiten die schadelijk kunnen zijn voor je stem. Hieronder zijn een aantal risicofactoren opgesomd. Ik ben benieuwd hoeveel van deze factoren op jou van toepassing zijn. · Overmatig roken, alcohol- en koffiegebruik; · Stemgeven wanneer er veel emotionele belasting is (kans op globusgevoel); · Stemgeven in een te droge ruimte; · Stemgeven in een ruimte met ongefilterde lucht/slechte ventilatie (een ruimte met bijv. veel stof); · Stemgeven in een ruimte met slechte akoestiek; · Gillen, schreeuwen, luid roepen; · Angst en stress; · Vermoeidheid; · Medicatie die van invloed is op de stem; · Allergieën en infecties; · Astma of andere longaandoeningen; · Reflux (maagzuur); · Hormonale veranderingen; · Sterk of luid fluisteren; · Veel hoesten of schrapen; · Slechte spreek/zangtechniek; · Vaak verkouden zijn; · Stemmetjes imiteren; · Spreken op een inademing.
Één keer schrapen staat gelijk aan een half uur spreken!
Fysieke factoren, persoonlijke factoren en omgevingsfactoren zijn dus dingen waar je rekening mee kunt houden als je denkt aan het 'beschermen' van je stem. Maar ook ouder worden zal de stemkwaliteit aantasten, iets waar we minder invloed op uit kunnen oefenen helaas. Veranderingen in de bouw en de werking van het stemapparaat dan namelijk een rol. En zo zijn er ook andere factoren die een rol kunnen spelen waar we geen invloed op kunnen hebben, zoals bijvoorbeeld slecht geluid vanuit de monitor bij een optreden, wat niet goed afgestemd wordt. Dan moeten we helaas roeien met de riemen die we hebben en ons zo verantwoord mogelijk aanpassen aan de situatie, zoals bijvoorbeeld het zingen op spiergeheugen.
SYMPTOMEN VAN STEMPROBLEMEN
Een aantal symptomen die kunnen voortkomen door verkeerd stemgebruik of stemmisbruik zijn hieronder opgesomd. Deze symptomen kunnen los van elkaar voorkomen of in combinatie met elkaar.
· Stemvermoeidheid;
· Gespannen stemgeving;
· Heesheid;
· Verminderde stemomvang;
· Kortademigheid;
· Stemverlies en of stembreuken;
· Tremor (beverige stem, schommelingen in toonhoogte en luidheid)
· Droge keel of pijnlijk gevoel in de keel;
· Globusgevoel (spanning/brok in de keel);
GEVOLGEN VAN STEMPROBLEMEN
Het verkeerd gebruik van de stem of het misbruiken van de stem heeft grote gevolgen voor de kwaliteit van het stemgeluid. Maar denk hierbij ook aan een verstoring in de toonomvang, de luidheid, de toonhoogte en de kracht van de stem. De gevolgen van stemgeven kunnen na verloop van tijd zo erg zijn dat je mogelijk niet meer vanzelfsprekend je beroep/act uit kunt voeren. In het ergste geval resulteert een functioneel probleem (het gebruik van de stem), zich in een organisch probleem zoals bijvoorbeeld stembandknobbeltjes. Het zou wel echt zuur zijn als je dan optredens niet uit kunt voeren omwille van je stem. En als er geen vervanger is, dan heeft de rest van de band ook geen gig.
Een stemprobleem is niet altijd vanaf de buitenkant te zien en dan maakt een stemprobleem soms nog veel lastiger. Mogelijk begrijpt de omgeving niet helemaal wat er aan de hand is met je stem. Misschien denken mensen wel dat je je aanstelt, terwijl je eigenlijk je stem probeert te beschermen. Op de lange termijn kan dit mogelijk ook je zelfvertrouwen aantasten.
STEMMANAGEMENT
Want voorkomen is beter dan genezen ;-)
Gelukkig zijn er ook manieren om problemen te kunnen vermijden. Het is van groot belang om te weten wat wel en niet goed is voor de stem. Daarnaast is het goed om te weten wat de belasting en belastbaarheid van jouw stem is. En mocht er even een disbalans zijn, dan is het handig om te weten wat je daar aan kunt doen. Hieronder een paar voorbeelden.
Schrapen vermijden!
Een keer schrapen staat gelijk aan een half uur spreken! Dit is super belastend voor je stem. Stom dat zoiets kleins, van zo’n grote invloed kan zijn op de stem terwijl het soms zo’n voor de hand liggende oplossing lijkt. Stel je zou iedere keer dat je schraapt met je handpalm tegen een korrelmuur slaan. Aan het einde van de dag heb je misschien wel een rode en geïrriteerde handpalm. Dit is het effect dat je ook kunt creëren bij je stembanden als je veel schraapt. De stembanden schuren steeds tegen elkaar aan wat een irritatie veroorzaakt. Dus: meteen afschrapen die handel ;-)
Probeer bijvoorbeeld in plaats van het schrapen te slikken, een slokje water te drinken, te huffen (hoesten op een /h/ waarbij de stembanden niet tegen elkaar komen), te neuriën, of gewoonweg door het slijm heen te praten wanneer dit in de weg zit (door de natuurlijke trilling zal het slijm verplaatsen).
Vermijd fluisteren!
Tijdens het fluisteren gebruik de stembanden niet op een ontspannen manier. Tijdens fluisteren gebruik je namelijk alleen het bovenste gedeelte van de stembanden op een heel gespannen manier. Dit kan voor irritatie en beschadiging van de stembanden zorgen. Probeer bijvoorbeeld wat zachter te praten in plaats van te fluisteren. En wanneer je verkouden bent en de neiging hebt om te gaan fluisteren, probeer dan de stem de rust te geven die de stem nodig heeft, maar ga vooral niet fluisteren. Als je al eens hebt leren bubbelen (Lax Vox™), dan kun je de stembanden weer op een ontspannen manier laten trillen. Hierdoor zal de stem sneller herstellen.
Tijdens het fluisteren gebruik de stembanden niet op een ontspannen manier.
Techniek Gebruik tijdens het spreken en zingen een goede techniek en probeer niet over het geluid heen te komen. Tijdens een feestje kun je bijvoorbeeld wat meer ‘twang’ toevoegen aan je stemgeluid. Dit is een truckje dat je kunt leren om het geluid wat scherper te maken waardoor je minder moeite hoeft te doen om verstaanbaar te zijn. Gebruik genoeg ademsteun zodat er niet te veel druk in het keelgebied ontstaat. Hydratatie En de stem moet natuurlijk soepel en vochtig blijven. Uitgedroogde stembanden geven minder mooi geluid dan mooie gehydrateerde stembanden. Dit heeft te maken met de stemplooitrilling die soepel moet verlopen. Bij een verminderde soepele trilling is de kwaliteit van het stemgeluid verminderd en kun je een geïrriteerde keel ervaren. Misschien een gekke vergelijking, maar denk maar een aan een uitgedroogde krent of en in het water geweekte krent. Als je twee in het water geweekte krenten tegen elkaar aan duwt heb je veel beter contact in plaats van twee uitgedroogde krenten. Maar hoe kun je de stembanden dan vochtig houden? Dit kun je doen door bijvoorbeeld het stoom tijdens het douchen te inhaleren, of te stomen boven een pan heet water. Maar je kunt ook gebruik maken van een luchtbevochtiger of een vernevelaar. Dan kun je tijdens het vernevelen nog lekker je Netflix serie blijven kijken ;-) Maar ook het bubbelen heeft een hydraterende werking voor de stembanden. Mocht je op zoek zijn naar een vernevelaar, een luchtbevochtiger, of bubbel-buisjes, dan kun je deze bij ons bestellen. Binnenkort is deze ook via de webshop te vinden. Mocht je deze nu al willen bestellen, dan kan dat! Neem gerust contact met ons op. Zo zijn er voor iedere situatie wel een aantal tips en tricks die je kunt toepassen, maar hierboven zijn veel voorkomende situaties, die voor jou mogelijk ook van toepassing zijn. CHECK JE STEM! Op de website van www.mybodyvox.nl zijn checklists te vinden om jouw stembelasting in kaart te brengen. Ook is er een uitgebreide lijst te vinden met adviezen en tips voor een betere stemgewoonten. En mocht je meer willen weten over gezond stemgebruik en stemhygiëne? Neem dan gerust contact op!
“You support your vocals, we support you!”
Mariëlle Dortmans Stemtherapeut & Logopedist MyBodyVox Stem-specialistische Logopedie- en ontspanningspraktijk www.mybodyvox.nl contact@mybodyvox.nl 06-14066866 Strijp-S - Videolab Torenallee 20, 5617 BC, Eindhoven Instagram: www.instagram.com/mybodyvox/ Facebook: www.facebook.com/mybodyvox/